De discussie omtrent de meertalige realiteit van het Vlaamse onderwijs(DS 4 december) toont dat Vlaamse scholen repressief optreden tegen wie een andere (moeder)taal op school gebruikt. Er wordt onder meer gedreigd met strafstudie. Dat lijkt een wat verkrampte reactie van een samenleving die nog steeds geen gepast antwoord gevonden heeft op multiculturaliteit en de bijbehorende meertaligheid. In een school of de metro in New York vinden we het normaal om Spaans te horen, maar onder de Vlaamse kerktoren vindt men Turks vals klinken.
Op zich is elke blootstelling aan Nederlands voor een minder taalvaardige groep natuurlijk positief, maar het valt te betwijfelen of de strijd tegen taal- en schoolachterstand op de speelplaats zal worden opgelost. Jongeren mogen best Turks praten op school, al is het uiteraard ook onzin dat het huidige stigma op de Turkse taal ‘de lage slaagkansen van kinderen van Turkse en Marokkaanse origine kan verklaren’ zoals inDe Standaard gesuggereerd werd.
Hispanics
Het is veel belangrijker zich af te vragen of meertalig onderwijs misschien een oplossing kan bieden voor de schoolachterstand die voor vele anderstalige groepen een feit is. Misschien moeten we de moedertaal niet alleen toelaten op de speelplaats, maar zelfs gebruiken in de klas?
Wetenschappelijke onderzoek daarover bestaat allang. De Amerikaan Robert Slavin buigt zich in meer dan honderd wetenschappelijke publicaties al tientallen jaren over de thematiek. Hij bestudeerde onder andere meertalig onderwijs bij Hispanics, een groep die net als de minderheidsgroepen bij ons lager geschoold is en (te) vaak de school verlaat zonder diploma. Al in de jaren zeventig en tachtig was het in de VS een gangbare praktijk om die groep niet in het Engels, maar in het Spaans, hun moedertaal, te onderwijzen, tot hun Engels ‘goed genoeg’ was. Men hoopte zo de leerprestaties te verbeteren en schoolachterstand te voorkomen. Maar rond de eeuwwisseling kwamen ze daarop terug, en werd Engels onderwijs opnieuw de standaard. Die koerswijziging noopte Slavin tot een meta-analyse van alle recente onderzoek over de kwestie. Hij concludeert dat de leerprestaties van anderstaligen op korte termijn beter zijn in meertalig onderwijs. Het effect was weliswaar eerder klein. Interessant is ook dat Slavin zelf een grote studie uitvoerde, die kinderen gedurende hun hele schoolloopbaan in meertalig onderwijs volgde. Kinderen scoorden aanvankelijk slechter in de omgevingstaal (Engels), maar beter in de moedertaal (Spaans). Na vier jaar groeiden beide verschillen naar elkaar toe en was er geen merkbaar verschil tussen meertalig en klassiek onderwijs.
De conclusie is dus dat Turks onderwijs in de Vlaamse klas voor de leerprestaties slechts weinig baat, maar zeker ook niet schaadt.
Meertalig onderwijs kan dus best, als het gekaderd wordt binnen een visie waarin ook sociale integratie, en de daarvoor noodzakelijke beheersing van Nederlands, bewaakt wordt.
Verplicht kleuteronderwijs
Maar de hele discussie gaat eigenlijk voorbij aan een essentiëler punt: vroeger talen leren. Dat heeft wél een groot effect heeft op taal- en schoolachterstand. Kinderhersenen zijn taalsponzen, maar die sponzen werken minder goed naarmate ze ouder worden. En die capaciteit neemt met name af vanaf zes jaar. Laat dat nu net de leeftijd zijn waarop het Vlaamse onderwijs wacht om anderstalige kinderen te verplichten Nederlandstalig onderwijs te volgen.
Dat is net voor anderstalige peuters een probleem aangezien zij vier keer vaker geen (Nederlandstalig) kleuteronderwijs volgen. De huidige norm daarvoor zijn de 220 halve dagen kleuteronderwijs, vooropgesteld door toenmalig onderwijsminister Frank Vandenbroucke. Een uitstekende maatregel, maar net zoals alles, kan ook die beter.
Laat ons taal- en schoolachterstand bij deze kwetsbare groepen voorkomen in plaats van remediëren, door tenminste een jaar voltijds kleuteronderwijs te verplichten. Het is het (Nederlandse) taalbad dat de anderstalige taalsponzen op die leeftijd zo goed kunnen gebruiken. En dan behoeft dat woordje Turks op de speelplaats later echt geen strafstudie.
(verschenen in De Standaard, 7 december, 2012, pdf)
