Verdubbeling tussen 2006 en 2023, effect op studieresultaten is nog onduidelijk
H et percentage jongeren tussen 14 en 25 jaar dat tijdens het schooljaar werkt, staat op het hoogste peil ooit. In 17 jaar werd een verdubbeling opgetekend, van 18 procent in 2006 tot 36 procent in 2023. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het interuniversitair Jeugdonderzoeksplatform. Om de vijf jaar tekent dat voor Vlaams minister van Jeugd Benjamin Dalle (CD&V) de staat van de jongeren op.
Hoewel er de jongste decennia weinig fluctuatie zit op het aandeel jongeren met een studentenjob – dat schommelt rond 56 procent – is het moment waarop ze werken wel veranderd. Terwijl ze vroeger vooral in vakantieperiodes aan de slag gingen, klussen ze nu steeds meer bij tijdens het schooljaar. Ruim 17 procent doet dat zelfs minstens 15 uur per week.
Vooral jongeren in het hoger onderwijs werken massaal: ruim 77,7 procent heeft een studentenjob. Meer dan de helft (50,5%) van alle studenten in het hoger onderwijs voert de job uit tijdens het schooljaar. Ook dat is een record.
Uitgaan of kleren
Jongeren met de laagst opgeleide ouders hebben vaker een bijbaantje en werken meer buiten de vakantie periodes. Financiële overwegingen spelen ook mee: wie deel uitmaakt van een gezin dat ‘nogal makkelijk’ of ‘moeilijk’ rondkomt, heeft vaker een studentenjob dan wie uit een gezin komt dat ‘zeer makkelijk’ rond komt. Enkel tijdens de vakantie werken is een fenomeen dat vooral voorkomt bij jongeren met midden- of hooggeschoolde ouders.
Daarnaast is er een link met de herkomst. ‘Jongeren met een migratieachtergrond hebben minder vaak een job dan anderen, een patroon dat we bij elke bevraging zien’, zegt onderzoeker Bram Spruyt (VUB). ‘Wel opvallend: als ze werken, doen ze dat vaker tijdens het schooljaar.’ De studie polste ook naar de reden waarom gewerkt wordt. In hoofdzaak doen de jongeren dat om ‘iets speciaals te kunnen kopen’ of voor ‘persoonlijke uitgaven’ zoals uitgaan, gsm, kleding of vervoer. Toch zegt ook 44 procent dat een bijbaantje goed staat op het cv of ideaal is om werkervaring op te doen. Een kwart klust bij omdat ze dat plezierig vinden.
Sinds 2023 mogen jongeren 600 uur per jaar werken tegen een verminderde sociale bijdrage, in plaats van 475 uur. Ze moeten er ook geen belastingen op betalen, zolang ze niet meer verdienen dan 14.514 euro per jaar.
Open VLD wil alle beperkingen op studentenjobs schrappen, ook voor de ouders. Als studenten meer werken dan een wettelijke grens, zijn ze niet langer ten laste van hun ouders, waardoor die meer belastingen betalen en minder kinderbijslag ontvangen. De liberalen zien alleen maar voordelen in een verdere flexibilisering, zowel voor de arbeidsmarkt die met enorme tekorten kampt als voor de jongeren die goed willen bijverdienen.
Niet iedereen is het daarmee eens. ‘Een student kost de belastingbetaler 12.000 euro per jaar, waardoor hij bijna gratis studeert. Het is absurd als hij dan massaal belastingvrije arbeid verricht en niet bijdraagt aan de sociale zekerheid’, meent onderwijspsycholoog Wouter Duyck. ‘Laat onze brains studeren in plaats van de gaten in de arbeidsmarkt – zeker in de horeca en de detail handel – op te vullen. In de examen periodes regent het nu al mails van studenten met de vraag een examen te verzetten omdat ze die dag achter de bar moeten staan. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?’
Recruiters zijn fan
Ook zijn er zorgen over de eventuele negatieve impact op hun studies. ‘De programma’s zijn zo berekend dat je er zo’n 40 uur per week voor nodig hebt. Als je 15 uur per week werkt, haal je dat niet’ , zegt Duyck. ‘Vandaag bereikt amper een derde van de studenten de eind meet binnen de vooropgestelde duurtijd. Dat ze massaal werken, is daarin een onderbelichte factor.’
Onderzoek schetst geen eenduidig beeld van het effect van een studentenjob op studieresultaten. Een studie van de arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) toonde aan dat werkende studenten gemiddeld meer jaren nodig hebben om hun diploma te behalen. Vooral degenen met intensieve jobs (meer dan 8 uur per week) hebben het moeilijk om dezelfde prestaties te leveren als studenten die niet bijklussen.
Een studie van de VUB uit 2020 vond bij haar werkende studenten geen verband tussen een betaalde bijbaan en de studieresultaten. Wel zagen de onderzoekers dat studenten die werken om in hun levensonderhoud te voorzien en dus veel uren kloppen – vaak kansarme jongeren – het minder goed doen.
Er is wel een gunstig effect op de latere carrière. Werkgevers en recruiters vinden kandidaten die studentenarbeid gedaan hebben aantrekkelijker. Al gaat het dan voor al om werk tijdens de zomer dat inhoudelijk aansluit bij de studie.
Sarah Lamote
Verschenen in De Tijd, 23 februari 2024, PDF
