Vandaag worden de nieuwe Vlaamse PISA-resultaten bekendgemaakt en volgens onderwijsexpert Wouter Duyck (UGent) wordt dat het slechtste rapport ooit voor ons Vlaams onderwijs. We boeren al twintig jaar achteruit, maar deze keer zal het verlies drie keer zo groot zijn.
Sinds 2000 worden 15-jarigen om de drie jaar getest in het PISA-programma (Programme for International Student Assessment). Deze keer met de klemtoon op wiskunde, maar er is ook naar leesvaardigheid en wetenschappelijke kennis gepeild. Al twintig jaar boert het Vlaamse onderwijs achteruit in de PISA-resultaten. Dat levert telkens een week verhitte discussies op over hoe de tanker te keren. Waarna het onderwijs verder doet wat het deed en hoopt dat de problemen op miraculeuze wijze verdwijnen, zegt cognitief psycholoog en onderwijsexpert Wouter Duyck(UGent). Om een discussie ten gronde aan te wakkeren, stelde hij nu vooraf een analyse te boek. Daarin lees je: huiswerk verplichten, veel studeren (herhalen) en kinderen leren nadenken in plaats hen te leren wát ze moeten denken.
Leerschade door corona
De expert ziet immers een immense klap aankomen. Gemiddeld verliezen we elke cyclus zowat bijna zeven PISA-punten. Nu krijgen we de resultaten van proeven die zijn afgelegd in 2022, kort na de pandemie. Corona gaf in Vlaanderen meer leerschade dan in andere landen, omdat we niet klaar waren voor afstandsonderwijs. Met dat effect erbij vrees ik dat we voor wiskunde en taal bijna drie keer zo fel achteruitgaan.
Om goed te begrijpen wat dit betekent, moet je weten dat 40-PISA-punten overeenstemmen met wat je in één jaar leert op school, vervolgt Duyck. Voor wetenschappen waren onze vijftienjarigen in 2018 al 19 PISA-punten kwijt tegenover hun leeftijdsgenoten in 2003. Dat zijn zes maanden leervertraging. Ik ga ervan uit dat er nu enkele maanden bijkomen. Maar dat is nog geen drama. Voor leesvaardigheid waren we al 28 punten gezakt, dat gaf negen maanden achterstand. Op basis van wat onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven) de voorbije jaren zag in de interdiocesane proeven van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, ga ik ervan uit dat er wéér een half jaar leerverlies bijkomt. Daarmee zitten we aan meer dan een jaar achterstand. Helemaal hallucinant is de toestand voor wiskunde. Daar waren we al 35 PISA-punten gezakt, bijna een jaar. Ik voorspel dat we met de nieuwe PISA-resultaten aan bijna anderhalf jaar zullen zitten.
IQ-puntjes kwijt
Dat zal zware gevolgen hebben voor deze generatie schoolkinderen, zegt de prof. Twaalf jaar leerplichtonderwijs voegen gemiddeld dertig IQ-punten toe voor elk kind. Voor het eerst krijgen we nu een generatie die daar enkele IQ-puntjes mist, en dus minder slim is dan de vorige. Omdat ze minder goed hebben leren lezen en rekenen dan hun ouders, zullen ze elk jaar duizenden euro’s minder verdienen: ongeveer 10% van hun toekomstige inkomen. Bij één jaar leervertraging mist onze economie een half procent groei, en het verlies bij de toppers kost elk jaar 15 miljard Belgisch bruto nationaal product (wat we allemaal samen in één jaar tijd verdienen, red.). Als de slimste kinderen van de klas niet uitgroeien tot bollebozen, worden er later minder uitvindingen gedaan. Maar ook: een bakker die niet goed kan rekenen, bestelt misschien te veel bloem of boter en gaat sneller failliet. Dat zal vanaf 2030 of 2040 wegen op onze welvaart en op ons welzijn. Er móét iets gebeuren.
Nu zal natuurlijk een zwartepiet worden gezocht, voorspelt Duyck. Lieven Boeve (de baas van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, red.) zal zeggen dat dit komt omdat onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) het lerarentekort niet heeft opgelost. De politiek had hier misschien meer moeten doen, maar met 2% van de vacatures die niet ingevuld raken, is dat ook overroepen.
Basisvaardigheden
Hij gelooft dat de Vlaamse toetsen die Weyts heeft ingevoerd een aanzet bieden om de tanker te keren. Vanaf 2024 worden ze afgenomen in het tweede en vierde leerjaar en het eerste en derde jaar secundair. Voor het eerst zullen we van elke school weten hoe ze het doet. Geen enkele minister had daar tot nu toe zicht op, hoewel er grote onderlinge verschillen zijn. Eén op de zeven scholen slaagt er niet in om de gemiddelde leerling de elementaire basisvaardigheden bij te brengen, weten we uit PISA. Dat zijn 600 scholen waar jongeren niet leren wat ze nodig hebben in het leven, als ze een contract moeten tekenen, bijvoorbeeld. In onze basisscholen is driekwart van de directeurs er nog van overtuigd dat hun kinderen beter lezen dan het Europese gemiddelde, terwijl onze tienjarigen nu bij de slechtste lezers van Europa zijn. We hopen dat ze hun lessen zullen trekken als hun school ondermaats scoort in de Vlaamse toetsen. De aanzet is er, maar het duurt zeker tien jaar voor je in testresultaten als PISA verbetering ziet.
INGRID DE VOS
Verschenen in Het Laatste Nieuws – 5 december 2023, PDF
