De Zweedse scholen keren terug op hun schreden richting digitalisering. Laptops en tablets maken weer plaats voor studieboeken. “De discussie zal ook in Vlaanderen losbarsten.”
Eén leerboek per leerling en per vak. Dat is sinds dit schooljaar het streefdoel van de Zweedse scholen. “Fysieke boeken zijn belangrijk voor het leren van studenten”, zei de liberale minister van Onderwijs Lotta Edholm toen ze de investering van omgerekend bijna 60 miljoen euro bekendmaakte. Ze draait ook de geplande digitalisering van de kleuterschool terug.
De initiatieven kwamen in een stroomversnelling toen de internationale resultaten over leesvaardigheid (PIRLS) binnenkwamen. De Zweedse leerlingen van nu blijken daar minder goed in dan vroeger. “De school moet terug naar de basis”, aldus Edholm. Ze heeft het over “meer inzetten op feitelijke kennis en basisvaardigheden”. En: “Iedereen die zijn kind heeft zien werken met zoekplatforms voor opdrachten, kent de voordelen van een echt leerboek.”
Ook kritiek van VN
Zweden staat niet alleen. Ook Unesco, de organisatie binnen de Verenigde Naties die zich op onderwijs richt, waarschuwde pas nog voor een te snelle digitalisering in het onderwijs. “Technologie moet menselijke interacties in het lesgeven ondersteunen, maar mag het nooit verdringen”, klinkt het.
“Rigoureus en onpartijdig bewijs van de toegevoegde waarde van technologie in het leren is meer dan ooit nodig, maar ontbreekt. (…) De markt van onderwijstechnologie groeit terwijl niet voldaan wordt aan de basisbehoeften van onderwijs.”
Vlaanderen digitaliseert wél verder
In Vlaanderen evolueren we momenteel nog volop in de richting van méér digitalisering. Elke leerling in het eerste middelbaar wordt uitgerust met een laptop en ook in de lagere school zijn de schermen wijdverspreid.
Terwijl de Zweedse leerlingen daalden in de PIRLS-ranking, tuimelden ook de Vlaamse leerlingen naar beneden. Het aantal tienjarigen met een laag of zeer laag niveau van begrijpend lezen steeg tussen 2006 en 2021 van 10 procent naar 29 procent.
Ook een gevolg van digitalisering? Nee, zeggen experts. “Er is een gigantische slingerbeweging bezig”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Universiteit Utrecht). “Momenteel wordt in vraag gesteld of al die technologie wel goed is voor ons. Niet uit een hang naar nostalgie, wel omdat we zien dat er nadelen aan verbonden zijn. De discussie zal ook hier losbarsten, maar ik hoop dat we de wat radicalere stap die Zweden neemt kunnen overslaan en gewoon kunnen kijken naar wat het juiste middel is op het juiste moment.”
Niet bannen
“Digitalisering is zeker geen belangrijke factor om onze achteruitgang te verklaren”, zegt cognitief psycholoog Wouter Duyck (UGent). “In landen als het Verenigd Koninkrijk gaat de digitalisering snel en is het lezen wél sterk vooruitgegaan. Ik ben er niet van overtuigd dat de maatregel in Zweden de achteruitgang zal stoppen.”
Tablets of laptops compleet bannen, dat lijkt in elk geval géén goed idee. “Het is geen of-of, wel een en-enverhaal”, zegt professor Fien Depaepe (KU Leuven), gespecialiseerd in instructietechnologie. “Ons onderzoek wijst uit dat het medium op zich niet bepaalt hoe effectief je leert. Actief iets onderlijnen op papier kan effectiever zijn dan passief iets lezen. Maar met interactieve oefeningen via technologie heb je veel mogelijkheden. Je krijgt onmiddellijk feedback en als je een fout maakt wordt de volgende vraag aangepast of krijg je een filmpje met uitleg te zien. De leerkracht krijgt ook meer inzicht in waar de leerlingen staan. Het digitale terugschroeven, dat zou te ver gaan.”
Kostenplaatje
Maar “het probleem is dat digitalisering ook een kostenplaatje heeft”, zegt De Bruyckere. “Én de boeken én de laptop: dat kost gewoon meer. En het doet de boekentas alleen maar zwaarder wegen. We moeten dus weloverwogen keuzes maken, en soms zullen die pijn doen. We weten dat dit beter zou werken op papier, maar doen het toch digitaal, of omgekeerd. Scholen beginnen daar nu over na te denken.”
Voor Duyck is afleiding het belangrijkste risico van digitalisering. “Uit onderzoek blijkt dat kinderen 10 tot 20 procent minder onthouden van de les als er push-notificaties opstaan tijdens de les. Voor mijn studenten is het zeker een voordeel als ze actuele slides kunnen volgen via hun laptop, maar niet als er ondertussen ook Facebook of mails open staan.”
Koen Baumers
Verschenen in Het Nieuwsblad, 12 september 2023
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230911_96504430
En de versie in de krant: PDF
