13 februari 2023 17:52
Als leerlingen meer zicht hebben op hun talenten, maken ze betere studiekeuzes en worden ze gelukkiger werknemers. Dat is het uitgangspunt van het eerste Vlaamse Talentcenter van Voka, een centrum voor studieadvies naar Oostenrijks voorbeeld. ‘Waarom een vierdegeneratiedokter in de familie als je dochter onderwaterlasser wil worden?’
‘Ik weet het echt niet’, antwoordt Martin (14) op de vraag wat hij later wil worden. ‘Ik ben creatief en hou van verhalen schrijven, maar ik heb geen idee welke jobs daarbij passen.’ Terwijl de sneeuw in het Oostenrijkse Graz onder de ochtendzon smelt, gaat Martin verder met de digitale wiskundeproef. Even later mag hij met een grote elektronische grijparm een bal in een traject proberen te sturen.
Martin is een van de leerlingen die zijn afgezakt naar het Talentcenter in de Oostenrijkse stad. In tal van speelse, soms serieuze proeven – sommige tot 4,5 uur lang – worden ze getest. Taal, wiskunde, technisch inzicht, fijne motoriek en ruimtelijke inzicht passeren de revue. Al zeven jaar ontvangt het hippe centrum op een heuvel in Graz twee klassen per dag, goed voor in totaal 34.000 leerlingen.
Tijdens de proeven kan je een speld horen vallen. Van onstuimige pubers, die 14-jarigen soms zijn, is niets te merken. Iedereen neemt de test serieus. Straks ontvangen ze een talentrapport met carrièreadvies. Schuilt in Martin een programmeur, een bakker of een marketeer? ‘Grafisch designer zou cool zijn’, zegt Martin.
Het idee van het Talentcenter komt uit de koker van de Oostenrijkse Wirtschaftskammer, de lokale kamer van koophandel. Met een lijst jobs op zak die matchen met hun talenten zouden de 14-jarigen met beide voeten in de arbeidsmarkt een betere studiekeuze maken, is de redenering.
Watervalsysteem
Dat klonk Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen, als muziek in de oren. Na jaren voorbereiding is de Vlaamse variant klaar. Na de paasvakantie testen de eerste leerlingen hun talenten en interesses in het Vlaamse Talentcenter in Technopolis Mechelen. Wie als kind goed kiest, legt de basis voor boeiende en succesvolle studies en een verdere loopbaan.
Hans Maertens
Gedelegeerd bestuurder van Voka
‘De resultaten in Oostenrijk zijn verbluffend. Dat willen we ook in Vlaanderen bereiken’, zegt Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka. ‘Wie als kind goed kiest, legt de basis voor boeiende en succesvolle studies en een verdere loopbaan. Dat komt de maatschappij en de economie ten goede.’
In tegenstelling tot bij de Oostenrijkse jongeren ligt bij ons de focus op studierichtingen. Maar het idee blijft hetzelfde: jongeren in contact brengen met richtingen die ze niet kennen. ‘Vaak zeggen biotechnische wetenschappen, slagerijtechnieken of groenaanleg hen weinig’, zegt Julie Beysens, senior adviseur onderwijs bij Voka. ‘We willen hen laten dromen van een job waar ze nog niet aan gedacht hebben.’ Voka focust op 12-jarigen omdat ze na de getrapte studiekeuze in de eerste graad belangrijke keuzes moeten maken die hun loopbaan kunnen bepalen. In Oostenrijk ligt dat moment op 14 jaar.
De ambitie ligt hoog. Als het Talentcenter in Mechelen succesvol is, moeten overal in Vlaanderen andere volgen. Hasselt sprong al mee op de kar. Vanaf september kunnen scholen langsgaan bij de hogeschool PXL. We nemen de rol van de klassenraad en ouders niet over, maar leggen er wel een wetenschappelijke laag op.
Julie Beysens
Senior adviseur onderwijs bij Voka
Het initiatief is opmerkelijk. Traditioneel is leerlingen oriënteren een taak van de scholen en de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB). Ouders hakken samen met hun kind de knoop door. Voka ziet dat niet altijd goed lukken. ‘Elk jaar veranderen 18.000 leerlingen van richting omdat hun keuze niet de juiste blijkt. In de helft van de gevallen verandert de leerling van ASO naar TSO of BSO. Dat watervalsysteem willen we tegengaan, zegt Beysens. ‘We nemen de rol van de klassenraad en ouders niet over, maar leggen er wel een wetenschappelijke laag op.’
Advies
Voor die wetenschappelijke laag klopte Voka aan bij de UGent. Een team psychologen, dat gecoördineerd wordt door professor Wouter Duyck, ontwikkelde de proeven en houdt de pen vast voor het studieadvies. Die vakgroep ontwikkelde eerder de SIMON- en de Colombustest, die 18-jarigen wil helpen bij de keuze van een opleiding in het hoger onderwijs.
Het Talentcenter wil ambitieuzer zijn. Terwijl de bestaande oriënteringstesten alleen op de computer worden gemaakt, worden leerlingen nu ook getest op handmatige en technische vaardigheden. ‘De hand-oogcoördinatie en een fijne motoriek zijn cruciaal om zowel machinebediende als hersenchirurg ter worden’, klinkt het in Oostenrijk. De Vlaamse jongeren zullen met virtualrealitybrillen kunnen inschatten of een job als metser of kraanoperator hen ligt.
De bedoeling is niet elk kind naar een technische of een beroepsrichting of een knelpuntberoep te duwen, zeggen Voka en de UGent, die hun adviserende rol benadrukken. ‘Het is geen selectietest die zegt wat kinderen moeten studeren of welk beroep ze moeten kiezen, maar een menukaart op basis van wat men graag eet’, zegt Duyck. Het is geen selectietest die zegt wat kinderen moeten studeren, maar een menukaart op basis van wat men graag eet.
Wouter Duyck
UGent
Wel hopen alle betrokkenen, Voka voorop, meer jongeren warm te maken voor de STEM-richtingen (science, technology, engineering and mathematics). ‘Veel ouders sturen hun kind het liefst naar het ASO, ook al liggen de interesses en talenten van hun kind elders’, zegt Beysens. ‘De overstap baadt dan in een negatieve sfeer. Leerlingen krijgen het gevoel dat ze gefaald hebben en worden sneller schoolmoe. Dat is zonde voor de jongeren en voor de Vlaamse economie, die schreeuwt om technische profielen.’
Financiering
Voka financiert het project in dit eerste jaar, al wil het niet kwijt hoe stevig het prijskaartje is. De werkgeversorganisatie kijkt naar de Vlaamse regering om het Talentcenter te ondersteunen. Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts (N-VA) maakte dit jaar 125.000 euro vrij. Het is onduidelijk hoelang dat engagement aanhoudt.
De Oostenrijkse Martin kreeg intussen zijn talentrapport. Martin mag zelf kiezen of hij dat deelt met zijn ouders of leerkracht. Ook in Vlaanderen worden de rapporten geschreven op maat van 12-jarigen. Voka hoopt dat het advies een gespreksonderwerp wordt aan de ontbijttafel. ‘Dat enkele heilige huisjes sneuvelen, is net goed. Waarom een vierdegeneratiedokter in de familie als je dochter onderwaterlasser kan en wil worden?’
Verschenen in De Tijd, 14 februari 2023, PDF
