Een mondmasker voor jonge kinderen voelt voor velen verkeerd aan, en de wetenschappelijke basis erachter is niet eensluidend.
Geen wonder dus dat de maatregel, net als de coronapas, is uitgegroeid tot een splijtzwam.
Nikolas Vanhecke
De aanzet voor het mondmasker voor kinderen zat in de zware vierde golf. In november zag de wetenschappelijke adviesraad Gems, die de coronamaatregelen voorstelt, week na week hoe de deltavariant om zich heen greep. “Europees gezien kent België momenteel het tweede hoogste aantal dagelijkse hospitalisaties”, stond in hun advies van 14 november. “Alleen Griekenland doet het slechter.” De experts stuurden aan op een verplicht mondmasker in
binnenruimtes voor iedereen boven de 9 jaar, ook in scholen. Ook minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) was gewonnen voor het idee en blijft het verdedigen. Dinsdag verklaarde hij in de Kamer dat er geen enkele wetenschappelijke studie is die negatieve effecten van mondmaskers op kinderen aantoont – hoewel de Gems en Sciensano die al hebben aangehaald in hun adviezen.
Begin december vorig jaar kwam de mondmaskerplicht voor iedereen vanaf 6 jaar erdoor. Te laat, vonden sommigen toen. Vandaag, twee maanden en anderhalve golf later, gaan meer en meer stemmen op om ze snel weer af te schaffen. De oproep valt niet in dovemansoren. Coronacommissaris Pedro Facon zei vanochtend bij VTM Nieuws dat de plicht in het lager onderwijs “over enkele weken” gelost kan worden. Het item staat morgen op de agenda van het Overlegcomité.
“Zodra de epidemiologische toestand het toelaat, moeten we af van de mondmaskerplicht voor kinderen”
Basisemoties
Van bij het begin was duidelijk hoe delicaat de maatregel is. “Het is belangrijk om de argumenten pro en contra af te wegen”,
schreef de Gems halverwege november. “Een mondmasker is onaangenaam voor kinderen en maakt het moeilijker om basisemoties correct te begrijpen.” Ze verwezen naar een studie uit 2012, maar voegden er op basis van recenter onderzoek aan toe dat de langetermijneffecten op de taal-, emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen onduidelijk zijn. “Om mogelijke negatieve effecten te vermijden, moet een aantal verzachtende maatregelen worden genomen”, vonden ze, zoals twee buitenpauzes in de voormiddag. De snel verslechterende situatie, zeker in scholen, deed de Gems uiteindelijk besluiten dat de mondmaskers ook in de lagere school nodig waren, maar als onderdeel van een breed pakket, én met aandacht voor kwetsbare kinderen en de verzachtende maatregelen.
Kort voordien had Sciensano een eigen advies specifiek over mondmaskers bij kinderen gemaakt, waar de Gems in november ook naar verwees. Sciensano schreef dat er geen sluitende wetenschappelijke duidelijkheid is over het epidemiologische effect van de maskers bij kinderen. Het instituut kwam tot de vaststelling dat maskers nuttig zijn om virusoverdacht onder volwassenen te verminderen,
maar gegevens over kinderen en jongeren zijn amper voorhanden. Een van de studies die Sciensano opnam, ging over de regels rond mondmaskers op school in twee counties in het Amerikaanse Arizona. In scholen zonder plicht was het risico op een corona-uitbraak 3,5 keer hoger dan op plekken waar het mondmasker al snel verplicht was. Maar op dat onderzoek kwam ook veel kritiek, omdat het te weinig rekening houdt met andere maatregelen, zoals de verschillende vaccinatiegraad. Sciensano was uiteindelijk van oordeel dat het “verstandig kan zijn om het mondmaskergebruik te beperken tot oudere leeftijdsgroepen”.
Opgeschoven grens
Doordat de cijfers eind november de verkeerde kant uit bleven gaan, kwam de Gems begin december met een uitgebreid pakket aan voorgestelde maatregelen. “Onze vorige aanbevelingen werden slechts deels, te laat of helemaal niet ingevoerd. Dat is zeker het geval voor het onderwijs, waar de situatie de voorbije weken snel verslechterde”, drongen de experts aan. Er kwam een afkoelingsweek voor de kerstvakantie en tussen een reeks andere maatregelen klopte het Overlegcomité op voorstel van de Gems ook het mondmasker vanaf 6 jaar af. Meteen kwam er kritiek op.
Cognitief psycholoog Wouter Duyck (UGent), die mee het Wintermanifest ondertekende, verwees op Twitter al snel naar een studie in Science waaruit blijkt dat onder kinderen het aantal besmettingen met gemiddeld 10 procent zakt als ze mondmaskers dragen, maar dat dit ondanks de grote steekproef geen significant effect is. “De metavraag hier is eigenlijk hoe sterk we willen dat (de wetenschappelijke, red.) evidentie is om ingrijpende maatregelen bij kinderen op te leggen”, besloot hij. “In het verleden hanteerde men hier altijd het voorzorgsprincipe: alleen als we het zeker weten. Dat geldt hier niet. In coronatijd schuift deze grens alsmaar op.”
Dat gebrek aan een sluitende wetenschappelijke basis is een kritiek die de jongste weken vaker komt op maatregelen, zeker als ze ook een zekere emotionele lading hebben, zoals ook het Covid Safe Ticket.
“Maar er is tegelijk geen enkele reden waarom we zouden moeten aannemen dat een masker wel werkt bij volwassenen en niet bij kinderen”, zegt Sciensano-viroloog Steven Van Gucht, die deel uitmaakt van de Gems. “De maatregel is er gekomen om de scholen zo veel mogelijk open te kunnen houden. We beseffen natuurlijk dat hij niet populair is. De mondmaskers voor kinderen zijn een emotioneel gegeven, omdat het over jonge kinderen gaat. Je moet daar begrip voor hebben, maatregelen voor kinderen liggen altijd gevoeliger. Zodra de epidemiologische toestand het toelaat, moeten we hiervan af.”
Verschenen in De Gazet van Antwerpen, 10 februari 2022, PDF
