Met zijn verzet tegen de CO2-meters haalde hij zich de woede van de experts op de hals, maar met zijn pleidooi om de scholen open te houden, won hij wel heel wat harten van ouders. Gaat Ben Weyts (N-VA) de geschiedenis in als de minister die vocht om de klassen niet te sluiten, of heeft hij onderweg toch iets te veel steken laten vallen? Halfweg zijn ambtstermijn: een tussentijds rapport.
Weyts was in enkele dossiers behoorlijk koppig. Dat verzet tegen die CO2-meter werd bijna een fetisj.”” Lieven Boeve, topman van het Katholiek Onderwijs Vlaanderen – en heel wat anderen in het onderwijsveld – snappen nog steeds niet waarom Ben Weyts zo lang het been stijf hield. ”Zo heeft hij het dossier gewoon op de spits gedreven.”” De CO2-meter ontpopte zich dit najaar tot de kiezel in de schoen van Weyts. Tot dan is de onderwijsminister maandenlang bewierookt langs alle kanten: hij is de man die vecht om de scholen open te houden. Lof van de ouders. Applaus bij directies en leerkrachten. Teruggaan naar ‘preteaching’ – ouders krijgen van dat woord nog steeds koude rillingen – of gesloten scholen? ”Nooit meer””, belooft Weyts.
Geen verplichting
Dat pleidooi begint dit schooljaar echter stevig te wankelen. De besmettingen schieten in oktober de lucht in. Duizenden kinderen en leerkrachten zitten thuis in quarantaine. Iets meer dan honderd Vlaamse scholen – van de 4.000 – zien geen andere optie dan te sluiten. En Weyts? Die lijkt van de aardbol verdwenen, klinkt het kritisch bij oppositiepartij Vooruit. ”Het was chaos in de scholen. Een verantwoordelijke minister moet er staan in goede, maar ook in kwade tijden””, vindt Vlaams volksvertegenwoordiger Hannelore Goeman. ”Als er geen goed nieuws te melden is, dan horen we Weyts niet meer: dat gevoel leeft heel erg in het veld””, vertelt Loes Vandromme, Vlaams Parlementslid voor meerderheidspartij CD&V en voorzitter van de Vereniging van het Stedelijk en Gemeentelijk Onderwijs (OVSG).
Het verzet tegen de CO2-meter blijft hem achtervolgen en wordt bijna een symbool voor wat er misloopt in het coronabeleid van Weyts. Sinds enkele maanden benadrukken experts het nut van zo’n instrument, maar de minister hapt niet. ”Het lost niets op. Het meldt alleen een probleem””, is zijn redenering. ”Dat is vrij paradoxaal, want dat geldt ook voor de centrale examens die hij zo graag wil invoeren: ze meten iets, maar gaan de kwaliteit van het onderwijs niet opkrikken””, merkt Boeve fijntjes op. Vlaams volksvertegenwoordiger Elisabeth Meuleman van oppositiepartij Groen vindt dat Weyts te weinig en te laat heeft ingegrepen. ”Hij was duidelijk de voorvechter van open scholen,
maar hij heeft het compleet verwaarloosd om dat veilig te doen. De CO2-meter heeft hij pas verplicht toen het Overlegcomité zijn arm had omgewrongen.””
Ben Weyts zelf kaatst de bal terug. ”Het onderwijs heeft als enige middelen ter beschikking gesteld om te investeren in ventilatie en CO2-meters. Met succes: 93% van de scholen heeft er ondertussen minstens één. Een verplichting, met het mes op de keel, is ook niet haalbaar. Kijk maar naar de horeca: slechts 75% van de zaken heeft een CO2-meter hangen.”” Koen Pelleriaux, bestuurder van het gemeenschapsonderwijs (GO!), slaat zelf een kleine mea culpa. ”Het was ook onze verantwoordelijkheid om de CO2-meter vroeger te promoten.””
Gratis bestaat niet
En dan was de discussie rond de mondmaskerplicht voor kinderen nog niet losgebarsten. Weyts gooide zijn gewicht in de strijd om dat niet verplicht te maken vanaf 9 jaar. Met succes – tot het Overlegcomité het begin december toch oplegde vanaf 6 jaar. ”Als experts zeggen dat dat hét verschil maakt, dan doe je dat toch – hoe onprettig het ook is?””, meent Nancy Libert van de socialistische vakbond. ”Weyts wil onderwijs altijd zelf, op het Vlaamse niveau, regelen. Maar als het een lastige of onpopulaire beslissing is, laat hij de federale regering de kastanjes uit het vuur halen””, vindt Vandromme (CD&V). Die vergelijking gaat niet op, zegt Weyts. ”Op school mag het niet strenger zijn dan in de rest van de samenleving! Dat mondmasker vanaf 6 jaar kon dus pas als dat
ook in bijvoorbeeld de winkels moest – en het was aan het Overlegcomité om daarover te beslissen.””
Met het nieuwe ‘advies’ om kinderen wekelijks te testen, moest Weyts afgelopen week opnieuw een brandje blussen. Te duur, klinkt het: het zou maandelijks tot 32 euro per kind kosten. ”Gratis betekent dat de Vlaamse belastingbetaler het bekostigt””, verdedigt de minister het advies. ”Het is bovendien een aanbeveling. Mondmaskers zijn verplicht. Die betalen we toch ook niet?”” Jan Laeremans van oppositiepartij Vlaams Belang begrijpt niet waarom er niet gewoon op school – weliswaar vrijblijvend – getest wordt. ”Door het aan de ouders te vragen, schuif je de rekening gewoon door en reken je op de goodwill van de mensen. Ik pleit al lang voor het Oostenrijks model: als kinderen zich wekelijks laten testen, dan kunnen ze een quarantaine vermijden. Het zorgt er ook voor dat je sneller de besmettingsketting kan doorbreken.””
Corona bracht niet alleen kommer en kwel voor het onderwijs. De Vlaamse regering kon erdoor ook wat dieper in de buidel tasten. Weyts kon uitpakken met de zogenaamde ‘Digisprong’. Prijskaartje: 385 miljoen euro. ‘Elke leerling vanaf het vijfde leerjaar krijgt een gratis laptop’, was het motto. ”Dat was echt een astronomisch bedrag. De Vlaamse regering spendeerde daarvoor slechts 30 miljoen per jaar in de digitalisering van het onderwijs””, zegt cognitief psycholoog en onderwijsspecialist Wouter Duyck (UGent). Maar ‘gratis’ is het uiteindelijk niet: een aantal scholen schuift de rekening van de laptops uiteindelijk toch
gewoon door naar de ouders. Ook de uitrol loopt niet overal op wieltjes. ”Dat is logisch: veel scholen en leerkrachten zijn gewoon nog niet mee met de digitale evolutie. Het is zoeken naar ICT’ers. Dat vraagt tijd.””
Snijden in budget
Weyts krijgt ook nog een reeks andere kopzorgen. Het onderwijs moet 112 miljoen euro snijden in zijn totaalbudget van 15 miljard euro, om de Vlaamse begroting weer op de rails te krijgen. ”Niemand wou dat natuurlijk, maar de besparingen zijn redelijk oké. Hij heeft er geen bloedbad van gemaakt””, gooit vakbondsvrouw Libert een bloemetje naar de minister.
Een oude wonde, het lerarentekort, begint dit schooljaar ook opnieuw te etteren. ”Dat sleept al lang aan, maar hij mist urgentie om het aan te pakken””, vindt Goeman (Vooruit). ”Hij schiet precies pas in actie als het op de voorpagina van de krant staat: die dag kwam hij dan met een A4’tje naar het parlement, waar hij snel wat maatregelen bij elkaar had gekrabbeld.”” Ook Pelleriaux (GO!) vindt dat de minister best een versnelling hoger schakelt. ”Weyts kan de ernst van het lerarentekort niet goed inschatten, omdat hij de uurroosters niet moet maken, zoals onze directeurs.”” Duyck benadrukt dat Weyts al wel wat vooruitgang heeft kunnen boeken en goede zaken heeft gelanceerd, zoals de hogere anciënniteit voor zij-instromers. ”Maar eerlijk: het gaat niet volstaan. Dit probleem gaat deze legislatuur niet opgelost geraken””, vreest de onderwijsexpert. N-VA’er Koen Daniëls vindt die kritiek wat gratuit. ”Dat verandert niet van vandaag op morgen. Weyts doet tenminste iets aan het lerarentekort, terwijl Pascal Smet (Vooruit) en Hilde Crevits (CD&V) er hun tanden op hebben stukgebeten.”” Vakbondsvrouw Libert vindt dat er ook wat meer waardering mag komen voor de mensen die nú al voor het onderwijs kiezen. ”De basis voor kwaliteitsvol onderwijs is een sterke leerkracht voor de klas. Jonge leerkrachten worden te veel aan hun lot overgelaten en er zijn weinig initiatieven om dat te verbeteren””, treedt Meuleman (Groen) bij.
En hoe staat het eigenlijk met de ambitie om het Vlaamse onderwijs weer wereldtop te maken – hét speerpunt aan het begin van de legislatuur? ”Voor de pandemie was er al een leerachterstand van negen maanden. De crisis heeft daar nog eens voor zes maanden bij gedaan””, vertelt Duyck. ”Er komt in 2022 weer een internationale PISA-test aan. Ik kan u voorspellen dat Vlaanderen weer een tik krijgt – en geen kleine. En de koepels staan niet klaar met een marshallplan om de kwaliteit van het onderwijs op te krikken. Ik heb het gevoel dat we het momentum gemist hebben door corona.””
Exact 829 dagen zit Weyts nu op zijn stoel en hij heeft nog ongeveer hetzelfde aantal dagen om de onderwijstanker te keren. ”Het is ‘typisch Weyts’ om veel persberichten over een miljoentje hier en een miljoentje daar te versturen. Maar dat zijn geen structurele beslissingen: daarvoor heeft hij nog een paar maanden tijd, want het duurt jaren voor die omgezet worden in beleid””, zegt Pelleriaux (GO!). Maar Weyts kan
wel zijn stempel drukken op het Vlaamse onderwijs. ”Met de taalscreening voor kleuters heeft hij een historische stap gezet””, benadrukt Duyck. ”Ook de centrale toetsen zijn een revolutie.”” Pelleriaux beaamt. ”Als die er komen, veranderen ze het onderwijslandschap. Dat wordt de Weyts-erfenis.””
Lieven Boeve & topman Katholiek Onderwijs Vlaanderen & Koen Pelleriaux & bestuurder GO! & FLEUR MEES ■
Verschenen in Het Laatste Nieuws, 8 januari 2022, PDF
