De bijzonder snel oplopende tekorten aan leraars zijn alarmerend. Dit loopt slecht af voor onze kennisregio. Was het maar zo simpel dat het over een gebrek aan geld gaat.
Dispensatie. Het woord is in vele Vlaamse gezinnen sinds september schering en inslag. Leerlingen mogen om de haverklap vroeger naar huis omdat er geen leraar is voor Frans of wiskunde. Of ouders worden aangesproken om zelf wiskunde te komen geven. De snelheid waarmee het lerarentekort explodeert dit schooljaar baart de koepels, scholen én ouders grote zorgen.
Zomaar uit de lucht komen die klassen zonder leraars niet vallen. Het is al bijna tien jaar een probleem. Onderwijsministers Pascal Smet (Vooruit) en Hilde Crevits (CD&V) beten hun tanden stuk op een loopbaanpact voor leraars. Ben Weyts (N-VA) sluit nu kleinere akkoorden, maar ook die zijn verre van perfect. Zo wordt door de nieuwe cao 67 miljoen euro gespendeerd om leerkrachten voor syndicaal werk en werkbaar werk uit de klas weg te halen. Een onbegrijpelijke maatregel in het licht van het lerarentekort.
Lees Meer
Topman GO!: ‘Nieuwe cao doet lerarentekort fors oplopen’
Er kiezen niet alleen te weinig jongeren voor een leraarsberoep, het onderwijs heeft vooral een retentieprobleem. Meer dan vier op tien startende leraars in het middelbaar onderwijs zeggen het onderwijs binnen vijf jaar vaarwel. In het lager onderwijs zijn dat er drie op tien. Doordat we leerkrachten niet gewoon laten lesgeven, door grootstedelijke problematieken ook, door een gebrek aan maatschappelijke waardering tout court. Klassen zonder leraars zijn een horrorscenario voor de kenniseconomie die Vlaanderen is. Het is ook een schrikbeeld voor onze democratie en het niveau van onze samenleving.
Zo simpel als er dan maar massaal geld bijpompen is de oplossing niet. Volgens OESO-cijfers, zo haalde onderwijsexpert Wouter Duyck eerder aan in deze krant, hebben we in Vlaanderen 1 personeelslid per 8,4 leerlingen, veel beter dan het Europese gemiddelde van 1 per 9,2 leerlingen.
België spendeert 5,1 procent van het bruto binnenlands product aan onderwijs, een kwart meer dan het Europese gemiddelde van 4,1 procent. Ook de salarissen van leraars liggen hoger dan gemiddeld.
Wél problematisch is hoe die middelen worden besteed. Want in realiteit is er natuurlijk verre van één lesgever voor een klasje van 8,4 leerlingen. De overheadkosten zijn immens.
Planlast
De tijd die leerkrachten moeten spenderen aan andere taken dan lesgeven, is veel te hoog. Die zogenaamde planlast wordt al lang gesignaleerd. Er wordt even lang al veel te weinig aan gedaan. Een middenlaag installeren om leerkrachten zogenaamd bij te staan, blijkt in de praktijk vaak ‘une fausse bonne idée’. Die consulenten zijn vaak de eersten om extra rapportjes te vragen om leerlingen op te volgen. Rapporten die gemaakt moeten worden door… de leraar die bezwijkt onder het teveel aan rapporten. Net als de structuren van onze versnipperde en gebrekkig functionerende staat zijn ook de geldverslindende structuren van ons onderwijs aan een drastische hervorming toe.
Ten tweede gaan veel te veel investeringen naar de veelkoppige moloch die ons onderwijs is. Koepels en structuren bestaan naast elkaar, met het gemeenschapsonderwijs, vrij onderwijs, provinciaal onderwijs, stedelijk onderwijs, methodescholen… Tot in het absurde toe.
Er zijn zelfs katholieke centra voor leerlingenbegeleiding en vrijzinnige, alsof een kind met dyslexie in één net anders is dan in een ander. Net als de structuren van onze versnipperde en gebrekkig functionerende staat zijn ook de geldverslindende structuren van ons onderwijs aan een drastische hervorming toe.
We zijn in de vicieuze cirkel beland waarbij goede lesgevers als ontmoedigde idealisten afhaken. Door hun verhalen kiezen ook minder en minder getalenteerde jongeren voor de klas. Zwakkere leerlingen bevolken de onderwijsopleidingen, waardoor het beroep nog minder aantrekkelijk wordt en de tekorten en werkomstandigheden het voor de overgeblevenen nog lastiger maken.
Klassen zonder leraars zijn een horrorscenario voor de kenniseconomie die Vlaanderen is. Het is ook nefast voor onze democratie en het niveau van onze samenleving. En als dat niet genoeg is: het is gewoon een schrikbeeld voor uw eigen kinderen en kleinkinderen. Het tij omkeren zal van iedereen meer vragen dan wat Kurieren am Symptom
Isabel Albers
Verschenen in De Tijd, 16 oktober 2021, PDF
