Morgen moet duidelijk zijn in welke omstandigheden leerlingen op 1 september weer naar school gaan. Virologen en pedagogen staan tegenover elkaar in een symbolische strijd: moeten er nog mondmaskers zijn?
Een nieuw schooljaar zonder coronamaatregelen en dus ook zonder mondmaskers. Eind vorig schooljaar was minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) erg duidelijk over zijn wens. Of hij zijn zin krijgt, wordt morgen beslist. Dan zitten alle betrokkenen uit het Vlaamse onderwijs – zo’n vijftig stemmen waaronder de regering, de koepels en de vakbonden – rond de tafel.
In de aanloop naar dat overleg bracht een advies van de expertengroep GEMS een ander perspectief aan de oppervlakte: zeker in het middelbaar laten de coronacijfers niet toe om de mondmaskers te lossen. In het lager onderwijs zouden alleen leerkrachten verplicht een masker moeten dragen, maar wel louter als ze zich buiten hun klasbubbel begeven. Die blijft tijdens activiteiten of lunch bestaan.
De vaccinatiecampagne liet nochtans het beste verhopen. Ongeveer twee derde van de 12- tot 17-jarigen zit op schema voor een volledige vaccinatie op 1 september. Maar volgens GEMS-lid Geert Molenberghs (UHasselt/UAntwerpen) noopt de deltavariant tot voorzichtigheid. “Vlaanderen dreigt rood te kleuren, het gaat niet de goede kant uit. In landen zoals Israël, waar zelfs weer een lockdown op tafel ligt, zien we na een tijd ook een dalende immuniteit.”
Molenberghs stelt dat de mondmaskers op 1 september een extra beschermingslijn kunnen zijn, zeker met het oog op de vele kinderen die vanuit rode reiszones terugkeren. “Liever nog wat maatregelen dan om de haverklap klassen te moeten sluiten. Als we na een tijd zien dat de zaak onder controle is, kunnen we afbouwen.”
Pedagogen kijken met gemengde gevoelens naar die afweging. “Het is logisch dat de virologen op één staan, maar er moet ook oog zijn voor het bredere plaatje”, zegt Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool). Hij verwijst naar het advies van de Hoge Gezondheidsraad om de geestelijke gezondheid te laten primeren. “Voor een kind geldt in de schoolomgeving: hoe normaler, hoe beter.”
Mondmaskers zijn een “pedagogische ramp”, stelt onderwijsexpert Dirk Van Damme op Twitter. Cognitief psycholoog Wouter Duyck (UGent) treedt hem bij: “Het lijdt geen twijfel dat zo’n masker een beklemmend gevoel kan geven en de concentratie wegneemt. Gezichten dragen nu eenmaal veel belangrijke, emotionele informatie. Kinderen van 6 of 7 jaar zien al anderhalf jaar een leraar van wie de helft van het gezicht bedekt is.”
Volgens Duyck tonen sommige studies aan dat er een meetbaar effect is op de luchtkwaliteit in zo’n mondmasker en dus op de cognitieve prestaties. “Daar is onenigheid over in de literatuur, ook al omdat er geen studie is die kijkt naar leerlingen die acht uur in de klas zitten met maskers die al een week in hun boekentas zitten. Maar dat is wel de realiteit.”
Beide experts vinden het wrang dat er opnieuw met een vergrootglas naar het onderwijs wordt gekeken terwijl voetbalstadions of festivalterreinen vollopen. “Op kantoor zie ik dat de maskerregel amper nog nageleefd wordt”, zegt Duyck. “Daar is het al vaak business as usual, maar daar zie ik geen discussie over.”
De Bruyckere noemt het een extra pedagogische dimensie: “De voorbije maanden is constant gewezen op de beloningen die kunnen volgen als we ‘ons best doen’. Maar voor kinderen en jongeren blijven die vaak uit. Als we nu, als een van de beste van de vaccinatieklas, die regels aanhouden, dreigt een zekere apathie: ‘Waarom hebben we zo hard ons best gedaan?’ Veel jongeren voelen zich al een beetje vergeten. En ook bij leerkrachten hoor ik heftige reacties.” Gezien het lerarentekort vroeger opspeelt dan ooit (DM 14/08) , maakt De Bruyckere zich zorgen. “We moeten opletten dat we geen leraren wegjagen.”
Over het voorstel dat hij morgen op tafel legt, wil minister Weyts voorlopig geen details vrijgeven. Ook de andere actoren willen nog geen grote uitspraken doen over wat wel of niet door de beugel kan.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen en het Gemeenschapsonderwijs (GO!) hopen op een ‘zo normaal mogelijke’ herstart. “Het welzijn van leerlingen én leerkrachten is onze grootste bekommernis”, zegt Raymonda Verdyck (GO!). “Maar als hygiënische maatregelen zoals mondmaskerplicht en systematisch testen nodig zijn, zullen we die toepassen.”
Volgens Lieven Boeve (Katholiek Onderwijs Vlaanderen) moeten regels wel in lijn zijn met de brede samenleving. “Vorig schooljaar eindigde met strengere regels voor het onderwijs, dat heeft tot veel ongenoegen geleid. Het kan niet de bedoeling zijn dat we het nieuwe schooljaar op dezelfde manier beginnen.”
Ook de werkbaarheid blijft een aandachtspunt. Anderhalf jaar al hopt het onderwijs van protocol naar draaiboek. De recente adviezen van de GEMS laten weer ruimte voor verwarring. In het secundair zouden de maskers bijvoorbeeld af mogen als er in stilte gewerkt wordt en de ventilatie ‘gewaarborgd’ is. Maar een CO -meter in de klas, die daar een maatstaf voor kan zijn, lijkt geen prioriteit voor de regering.
“Nochtans kunnen die CO -meters volgens ons het verschil
maken”, zegt Nancy Libert (ACOD Onderwijs). “Het argument dat zo’n meter kinderen zou afschrikken, is nonsens. Als je zoiets duidelijk uitlegt, biedt het net een goede structuur.” Ook experts als De Bruyckere en Van Damme pleiten expliciet voor CO -meters.
Verschenen in De Morgen, 16 augustus 2021, PDF
