Het Nieuwsblad*, Ma. 19 Apr. 2021, Pagina 2
De paaspauze is afgelopen, de scholen trekken zich vandaag opnieuw op gang. En opnieuw is de leerachterstand van de Vlaamse leerlingen groter geworden. “Kinderen die in de derde kleuterklas geen pen kunnen vastnemen, in het tweede leerjaar de maaltafels niet kennen en in het vierde middelbaar de wet van vraag en aanbod niet kennen: daar zullen we later de gevolgen van dragen.”
De tafels van vermenigvuldiging. Hayat Jongenelen, leerkracht in het derde leerjaar in basisschool De Beren in Berendrecht, moet erop blijven hameren. Ook al zijn die tafels leerstof van het tweede leerjaar. “Mijn leerlingen zijn nu bezig met vermenigvuldigen uit het hoofd. Hoeveel is 78 maal 17? De voorbije jaren wisten ze snel: je doet 78 maal 10, plus 78 maal 7. Maar daarvoor moet je vlot je tafels kennen. Dat blijkt nu een struikelblok. Door vorig jaar zo lang thuis te zijn, hebben de leerlingen veel minder geoefend. En op het moment dat ze aan de slag moeten gaan, merk je dat het inzicht mankeert. Hetzelfde voor de spellingsregels: ze hebben zich die te weinig eigen gemaakt.”
De paaspauze deed daar nog een schep bovenop, zegt Wouter Duyck, professor onderwijspsychologie aan de UGent. “Je hoort vaak zeggen: Wat is nu die ene week? Maar we waren vóór vorige zomer al een halfjaar onderwijs kwijt. We hinkten in het eerste semester ook al anderhalve maand achterop. Dan ben je niet in een positie om te zeggen: Dat weekje halen we wel in.”
Een nieuwe bevraging van de Arteveldehogeschool bij ruim 1.600 Vlaamse leerkrachten biedt inzicht in waar de leerachterstanden zich precies bevinden. En het grote probleem zit inderdaad bij het inzicht in de leerstof. “Feitenkennis, dat lukt wel”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere van Artevelde. “Weten wat een boom is, hoeveel zes maal drie is, wanneer de middeleeuwen begonnen zijn. Maar inzicht gaat verder. Begrijp je de leerstof? Kan je verbanden leggen? Dat bereik je alleen met oefening en discussie.”
Bij de allerkleinsten – de kleuters – knelt het elders: bij de vaardigheden. “We onderschatten soms hoe belangrijk basisvaardigheden zijn”, zegt De Bruyckere. “Sommige kleuters leren nu niet hoe ze een schaar moeten gebruiken, of hoe
ze correct een potlood vasthouden. Maar die dingen vormen wel het fundament voor alles wat volgt.” Overigens zit ook in het secundair beroepsonderwijs de achterstand bij die vaardigheden. “Terwijl ze de essentie zijn van dat bso. Als je een opleiding haartooi volgt, moet je een kapsel kunnen maken. In een koksopleiding moet je kunnen koken. Afgelopen jaar zijn heel veel stages weggevallen, terwijl die bij uitstek de gelegenheid zijn om vaardigheden te oefenen.”
Overigens zit er ook een probleem bij de houdingen, geven veel leerkrachten aan. “Dat gaat over werkhouding, over stiptheid, over omgaan met elkaar. Leer je op tijd je huiswerk maken, naar elkaar luisteren, of samen veilig sporten? Vaak staan we daar onvoldoende bij stil.”
Levenslang minder verdienen
Al die achterstanden hebben een reële impact, zegt professor onderwijseconomie Kristof De Witte (KU Leuven). “Afgelopen kerst zagen we veel meer leerlingen van richting veranderen. Zij beginnen aan hun nieuwe richting met een semester achterstand. We weten dat dat leidt tot meer zittenblijven, wat dan weer leidt tot meer schooluitval.”
Maar ondanks de paaspauze is De Witte hoopvol dat we de situatie kunnen rechttrekken. “Door te focussen op de fundamentele leerstof. Als je in het tweede leerjaar je maaltafels niet kent, moet je inderdaad in het derde inlopen. Hetzelfde met Frans in het vijfde leerjaar of met de wet van vraag en aanbod in het vierde middelbaar. Zet daarop in, zodat de leerverliezen niet oplopen.”
Wouter Duyck is minder optimistisch. “Onderwijs is voortbouwen. Als je in de kleuterschool niet hebt geleerd je kleurpotlood goed vast te houden, heb je het jaar erop een probleem als je moet leren schrijven. Ook die achteruitgang neemt dus toe. Vandaar: meer heroriëntering, meer zittenblijven, meer schooluitval. Jaren later is er minder doorstroming naar het hoger onderwijs en wie op de arbeidsmarkt terechtkomt, zal een aantal competenties niet hebben en een leven lang minder verdienen. We moeten er ons bewust van zijn: de effecten hiervan gaan heel ver.”
Maar zover zijn we nog niet. In Berendrecht zal juf Hayat vanaf vandaag weer op die maaltafels hameren. “En hoe groot de impact van de paaspauze is: dat zal ik deze week ondervinden.”
Jesse Van Regenmortel ■
Verschenen in Het Nieuwsblad, 19 april 2021, PDF
