Online tools en school-tv moeten leerachterstand voorkomen nu leerlingen tegen vijf weken zonder school aankijken. Volstaat dat?
Wat is het effect van drie weken zonder les?
Negatief. Na de zomer zijn kinderen heel wat vergeten. ‘Je moet een maand naar school gaan om die twee maanden vakantie in te halen’, zegt cognitief psycholoog Wouter Duyck (UGent). Dat is een gemiddelde. Voor kinderen uit kansarme gezinnen is die achterstand veel groter. ‘Zij hebben tot november nodig om het kennisverlies te compenseren. We weten uit onderzoek dat de kloof tussen kansrijk en kansarm op school voor de helft ontstaat tijdens de vakanties.’ Duyck wijst er ook op dat een kwart van de kleuters thuis geen Nederlands spreekt. ‘Zij missen nu vijf weken kwaliteitsvolle taal.’
Die kloof baart onderwijsdeskundigen het meeste zorgen: als kinderen niet naar school kunnen, betalen vooral de zwaksten daarvoor de prijs omdat ze thuis minder goed omkaderd zijn. ‘De sterke ouders zijn het thuisonderwijs al aan het organiseren’, zegt Pedro De Bruyckere, pedagoog van de Artevelde Hogeschool.
Kan een digitaal platform de leerkloof dichten?
Een beetje. Technologie – een video met instructies, online oefeningen invullen – is ‘een lapmiddel’, zegt ontwikkelingspsycholoog Wim Van Den Broeck (VUB). ‘Hoe jonger het kind, hoe groter de behoefte aan rechtstreekse instructie. Maar ook studenten klagen over online hoorcolleges.’ Naar opgenomen materiaal luister je anders, zegt hij. ‘De leereffecten zijn minder goed. Door live te luisteren en notities te maken, verwerk je de essentie van de stof.’
Ook de docent gedraagt zich anders. ‘In de klas past de leerkracht de uitleg aan, afhankelijk van wie mee is. Dat kan niet met een video. Uit alle studies blijkt dat je uit online cursussen minder leert.’
Is dit de doorbraak van online onderwijs op maat?
Nee, zegt pedagoog De Bruyckere. ‘Het ontwikkelen van degelijk digitaal cursusmateriaal kost tijd. Die hebben we niet. Voor eenvoudige oefeningen – maaltafels, rekenen – kan een algoritme zelfs beter dan een leerkracht oefeningen aanbieden die de leerling nog niet goed kan. Maar zodra de leerstof complexer wordt, en om inzichten en toepassingen draait, lukt het niet.’
De believers stellen dat we door technologie veel beter kunnen differentiëren: sterke kinderen extra uitdagen en zwakkeren bijwerken. ‘Dat klopt niet’, zegt hij. ‘De sterken worden steeds sterker, de zwakkeren worden bevestigd in hun mindere punten. Wie grote verwachtingen heeft van de digitale onderwijsrevolutie komt meestal bedrogen uit. Dat blijkt elke keer. In Nederland hebben ze bijna alle ‘Steve Jobs-scholen’ (waar kinderen van iPads leerden, red.) moeten sluiten wegens slechteresultaten.’
Dreigen kinderen dan te weinig te kennen?
Na de paasvakantie resten nog amper tien lesweken. ‘Scholen kunnen het leertempo wat opvoeren’, zegt Van Den Broeck. ‘Maak van een daguitstap een halve dag, en steek die tijd in cognitieve vakken.’
‘Maar laten we niet vergeten dat ons onderwijs al in crisis verkeert’, zegt Duyck. Het lerarentekort, de slabakkende resultaten voor lezen en wiskunde, de coronacrisis komt daar nog eens bovenop. ‘Het is een illusie dat we een maand – 10 procent van het schooljaar – verliezen en dat we dat wel inhalen. Ik vrees dat dit een blijvende impact heeft.’
Sofie Vanlommel
Verschenen in De Tijd, 14 maart 2020
