De mazelen rukken op in Europa. Het aantal gevallen is verviervoudigd. 72 mensen stierven vorig jaar aan de ziekte. Ook in Washington riep de gouverneur vorige maand de noodtoestand uit nadat steeds meer mensen om persoonlijke en religieuze redenen de makkelijke vaccinatie hadden geweigerd. Een epidemie dreigde.
Wat is hier aan de hand? Wereldwijd groeit de beweging die gelooft dat vaccinaties voor kinderen autisme veroorzaken. Ze heeft op een grafiek gezien dat het aantal diagnoses van autisme toenam toen we massaal begonnen te vaccineren. Dat betekent geenszins dat er ook een oorzakelijk verband is tussen beide. Veel waarschijnlijker is dat de betere gezondheidszorg beide problemen op hetzelfde ogenblik aangepakt heeft. Maar dat inzicht doet er niet toe: steeds meer mensen, ook hoogopgeleiden, weigeren vaccinaties en brengen de volksgezondheid in gevaar.
Het zijn de gevolgen van een verlies van waarheid. Spannende radio levert het niet op, twee experts die unisono zeggen dat vaccins geen autisme veroorzaken. Spannender is om op de radio ook iemand op te voeren die zegt dat de zware metalen in vaccins wel degelijk autisme veroorzaken, zoals in Bij Debecker vanochtend op Radio 1. De wetenschapper protesteerde. ‘Maar gezond is het niet natuurlijk (die metalen)’, zo riposteerde de presentatrice prompt om haar kritische zin te bewijzen.
Twee meningen, en dan moet de waarheid ergens in het midden liggen: vaccins zijn nuttig én hebben gevaren. Fout. De waarde van waarheid impliceert dat iemand gelijk kan hebben, en iemand anders ongelijk. Als iemand zegt dat het regent, en iemand anders dat de zon schijnt, is het niet de taak van de journalist om te concluderen dat het beide, en bewolkt, is. Wel om uit het raam te kijken wie gelijk heeft.
Je vindt altijd wel iemand om bullshit te verkondigen. Daarom moet je het nog niet doen. Meningen zijn niet evenwaardig. Het is niet omdat miljoenen mensen homeopathie gebruiken, en op de radio zeggen dat het werkt, dat het ook wérkt. Het is niet een andere geneeskunde, het is geen geneeskunde. De waarheid is geen democratie. Ook als een meerderheid vindt dat de aarde plat is, is ze rond.
Experts en wetenschappers haken af, en alternatieve feiten overwinnen. In volle Brexit-campagne sprak Michael Gove op Sky News: ‘Het volk heeft genoeg van experts.’ Gevaarlijk. Wie op televisie een vierkantje in een rondje duwt raakt ermee weg als niemand met een toga nog zegt dat het toch echt wel een vierkantje is.
Het is hoog tijd voor meer Waarheid. De weg van het midden is niet altijd de moedige weg. Maar ook kennis alleen volstaat niet. Onze scholen en universiteiten moeten kinderen leren denken. Inzicht verwerven in hoe kennis gecreëerd wordt, en evolueert. Dát is het beste vaccin tegen bullshit.
Verschenen in De Standaard Avond, 20 februari 2019.
