Nee, tablets beschadigen ons brein niet. Daar is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. Wouter Duyck ergert zich aan dat soort populaire en paniekerige beweringen.
In een opiniestuk schreef psychiater Lieve Swinnen dat ze in haar praktijk de laatste vijf jaar steeds meer kinderen met het syndroom van Gilles de la Tourette ziet (DS 22 mei). De reden? Overmatig tabletgebruik. ‘Tourette is tenslotte het abnormaal filteren van uitwendige prikkels’, schrijft de kinderpsychiater. Onzin. Er is geen enkel aangetoond verband tussen tourette enerzijds en het gebruik van tablets, smartphones, (sociale) media en internet anderzijds. Nieuwe media en technologie beschadigen onze hersenen níét, laat staan dat ze zulke stoornissen veroorzaken.
Het is verbazingwekkend dat de psychiater zich voor zo’n sterke uitspraak baseert op anekdotische observaties in de eigen praktijk. Méér tourette dan vroeger (hoeveel meer? Vijf? Tien?) en méér tablets. Omdat twee fenomenen samengaan, moet er wel een verband zijn. Een klassieke denkfout.
Swinnen verwijst tevens naar het populaire boek Focus! van Justine Pardoen, een taalkundige die tevens ouderschapsjournalist en filosofisch practicus is. Het mag toch wel wat meer zijn: van een wetenschappelijk gevormde arts mag je verwachten dat ze dergelijke veronderstellingen zou nakijken in de wetenschappelijke literatuur. En die literatuur is duidelijk: er is geen enkel verband aangetoond tussen het syndroom van Tourette en het gebruik van nieuwe technologie, alle onheilsberichten van technologiedoemdenkers ten spijt.
Tics op de speelplaats
De kwakkel wordt vergezeld van een anekdote van een kind met tourette bij wie de tics erger worden na tabletgebruik. Opnieuw een denkfout: het is niet omdat tablets niet goed zijn voor wie al tourette heeft, en omdat tics verergeren, dat tablets ook tourette veroorzaken. Misschien worden tics ook wel erger na heel druk sociaal contact op de speelplaats? Veroorzaakt buiten spelen het syndroom dan ook? Het is schrijnend dat zo’n vals verband uitgerekend voor tourette gelanceerd wordt, gezien de heel sterke genetische component van de neurologische aandoening.
Dat soort populaire en paniekerige claims floreert over de hele wereld. In het Verenigd Koninkrijk waren er soortgelijke geruchten over een verband tussen tablets en autisme, ook daar zonder enig wetenschappelijk bewijs. Ondertussen besteedden verschillende wetenschappelijke tijdschriften diverse commentaarstukken aan het onderwerp. In het toptijdschrift Trends in Cognitive Sciences concludeerde Mills dat er géén aanwijzingen zijn dat (frequent) internet- en technologiegebruik de ontwikkeling van het brein beschadigen. Ja, intens internetgebruik kan wel de hersenen veranderen. Omdat alles wat we doen en waarbij we leren de hersenen verandert. Maar dat hersenen veranderen, betekent niet dat ze beschadigd worden. Zo weten we bijvoorbeeld al twintig jaar dat Londense taxichauffeurs andere hersenen krijgen doordat ze zoveel navigeren door de stad.
En ja, mensen kunnen niet multitasken (ook vrouwen niet). Dus de tablet en de smartphone gaan, terwijl je studeert of schrijft, het best even aan de kant. Maar tablets beschadigen ons brein niet. Het enige robuuste negatieve effect is dat van blauw licht op slaap. Een rustig avondritueel zonder tablets of een (goedkope) filter op de brillenglazen volstaat als oplossing.
Ban de tablet niet
Paniekzaaierij over nieuwe technologie is van alle tijden. In de vierde eeuw voor Christus waarschuwde Plato’s Phaedrus al voor de gevaren van de boekdrukkunst. Boeken zullen vergeetachtigheid veroorzaken, stelde Socrates. U leest het goed. Wat nu onze goeie ouwe boeken zijn, bakens van klassieke wijsheid, werd toen als problematisch gezien voor het menselijke geheugen. Als we alles opschrijven, zullen we niets meer kunnen onthouden.
Nu ondergaan de nieuwe media en tablets hetzelfde lot. Net zoals boeken brengt nieuwe technologie ons ook ongelooflijke mogelijkheden voor kennisontwikkeling en -verspreiding. De positieve effecten van de nieuwe technologie worden al te zeer genegeerd. Tablets zijn wel degelijk nuttig en waardevol, ook voor cognitieve ontwikkeling. Er bestaan tal van educatieve spelletjes die de ontwikkeling van het brein net kunnen stimuleren, ook bij jonge kinderen. Onderzoek toonde aan dat fervente gamers zelfs beter, en niet slechter, scoren op aandachtstaken. Thuis en op school moeten we tablets dus niet bannen. We moeten kinderen leren om er verantwoord, en met mate, mee om te gaan.
De psychiater slaat de bal hier dus wel heel mis. Is dat erg? Zo’n waarschuwing voor overmatig gebruik kan geen kwaad, denken sommige lezers misschien. Alleen is het een sterk staaltje onwetenschappelijk denken op basis van anekdotes. Ten koste van ouders en kinderen met tourette, die denken dat ze zelf mee verantwoordelijk zijn voor de ziekte en zich misschien schuldig voelen. En ten koste van elk Vlaams gezin waar zowel kinderen als tablets in huis zijn. Nee, beste ouders, die tablet zal geen tourette veroorzaken. Echt niet. Let er wel op dat uw kind ook nog eens iets anders doet. Gewoon een kwestie van gezond verstand.
(verschenen in De Standaard, 23 mei 2018, PDF)
